K.M. Borkowski, Centrum Astronomii UMK, Toruń
| Streszczenie: W raporcie tym rozpatruje się pewne podstawowe aspekty rozbudowy istniejącego radioteleskopu o średnicy głównego lustra 32 m związane z powiększeniem tego lustra do 36 m. Powiększenie polegałoby na dołożeniu dodatkowego pierścienia 64 jednakowych paneli. Omówiono własności radioteleskopu przy użyciu istniejących oświetlaczy wskazując na znaczący zysk w skuteczności wykorzystania apertury po ewentualnym przystosowaniu oświetlaczy do powiększonej apertury. |
Geometria czaszy, paneli i subreflektora |
Geometria czaszy RT32 i RT36
Rozkład paneli i cieni
na czaszy rozbudowanego radioteleskopu, RT36, w rzucie na płaszczyznę apertury. Lustro
wtórne i elementy jego konstrukcji nośnej przesłaniają promieniowanie padające wprost na
czaszę i zostały zaznaczone kolorem czerwonym, natomiast miejsce na lustrze głównym,
w którym odbite promienie na drodze do subreflektora trafiają na belki wsporcze
zostało zaznaczone na szaro. Numeracja paneli jest zgodna z dokumentacją teleskopu
32-metrowego.
Cassegrain radio telescope parameters
Dish diameter, D 32.000 36.000 m
Focal length of primary mirror, f 11.200 m
Focal ratio of primary mirror, f/D 0.350 0.311
Telescope F-number (or F/#): F/D 3.037 2.699
Dish depth, g 5.714 7.232 m
Dish subtended angle 142.151 155.137 deg
Dish edge angle as seen from secondary focus 73.583 70.903 deg
Height of secondary focus above paraboloid vertex, h 1.000 m
Subreflector subtended angle 18.826 21.166 deg
Subreflector diameter 3.200 3.661 m
Diameter of blind area at subreflector centre 0.301 0.345 m
Subreflector depth at centre 0.506 0.651 m
Subreflector pivot coordinates, x,y,z 0.000 0.000 0.480 m
Prime focus – subreflector edge distance 1.691 1.874 m
Prime focus to hyperboloid vertex, f1 = c-a 1.054 m
Secondary focus to hyperboloid vertex, f2 = c+a 9.146 m
Secondary interfocal length, f1+f2 = 2c 10.200 m
Eccentricity of the hyperboloid, e = c/a 1.261
Ray path difference to the foci, (f-h)a/c 8.092 m
Cassegrain telescope magnification, M = f2/f1 8.676
Effective focal length, F = M*f 97.173 m
Classical optics approximations for Gaussian illumination
Illumination taper at dish edge (OCRA feeds) .......... -11.973 -15.154 dB
Half power beam width (Baars 2003) .................... 0.0208 0.0189 deg
First side lobe power level due to taper (Baars) ...... 0.5359 0.4656 %
Gain loss due to tapered illumination ................. 13.3106 19.4623 %
Gain loss due to diffraction at subreflector (Lamb) ... 1.6524 1.2288 %
Coma gain loss due to lateral feed offset ............ 0.0008 0.0014 %
Aberration (astigmatism & coma) gain loss ............ 0.0008 0.0014 %
Beam dev. due to primary translation (Baars) .......... -3.9803 -3.8116 deg/m
Beam dev. due to primary rotation ..................... 1.7781 1.7451 deg/deg
Beam dev. due to secondary translation ................ -3.3969 -3.2281 deg/m
Beam dev. due to secondary rotation about vertex ...... 0.1664 0.1633 deg/deg
Beam dev. due to secondary rotation about focus ....... 0.1039 0.1039 deg/deg
Beam dev. due to secondary rotation about "z_piv" ..... 0.0754 0.0768 deg/deg
Beam dev. due to feed translation in secondary focus .. -0.5834 -0.5835 deg/m
Feed offset per beam width, prime focus (Baars) ....... -0.0052 -0.0050 m
Feed offset per beam width, secondary focus ........... -0.0357 -0.0324 m |
| Profil i głębokość panela |
| (1) |
| (2) |
| (3) |
| (4) |
| (5) |
| (6) |
| (7) |
| Parametry paneli RT36 |
|
| Przesłanianie paneli przez nogi wsporcze lustra wtórnego |
Cień od ośmiu nóg wsporczych subreflectora na panelach pierścienia '0' ma powierzchnię:
8×(7.474 – 5.641) = 1.833×8 = 14.664 m2
i stanowi to ułamek 14.664/(64×4.193) = 0.0228 czyli tylko około 2 %
całkowitej powierzchni apertury zewnętrznego pierścienia.
Dla porównania, w RT32
apertura jest blokowana na poziomie ok. 7.4 %
| Oświetlenie apertury feedem OCRA |
|
|
| Rozkład amplitud pola promieniowania oświetlaczy OCRA na aperturze RT32. Dane pomiarowe uzyskano z reprezentacji graficznej za pomocą programu WinDig autorstwa Dominique Lovy. Pokazano trzy rozkłady: teoretyczny (krzywa niebieska), zmierzony laboratoryjnie (czerwone punkty) i, kułkami, najlepiej dopasowany do pomiarów rozkład Gaussa (dopasowywano tylko dyspersję i położenie na osi r, przy ustalonej jednostkowej amplitudzie). |
Ponieważ nie dysponujemy dokładnymi pomiarami charakterystyk pozostałych oświetlaczy,
przy ich analizie posłużymy się obliczeniami teoretycznymi. Większość oświetlaczy RT32
to korugowane anteny piramidalne takiego samego typu jak w systemie OCRA
(przeskalowane zgodnie z długością fali) – wszystkie wykonane w Katedrze
Radioastronomii. Wykorzystaliśmy algorytm opublikowany przez Loefera i in. (Microwaves,
May 1976, p. 58) opisany przez
JR Fishera w wewnętrznym raporcie No 190, Electronics Division, NRAO (Green Bank)
z września 1978 r. Algorytm ten zapisaliśmy w postać programu w języku Fortran
i przetestowaliśmy na przykładzie oświetlacza systemu OCRA. Dla oświetlacza OCRA
przyjęliśmy 8 cm na średnicę apertury i długość równą 35 cm. Uzyskana charakterystyka,
jak widać na powyższym rysunku, bardzo dobrze zgadza się z wynikami pomiarów:
szerokość połówkowa 13.47°, –12.2 dB słabsze oświetlenie skraju czaszy RT32
i –15.3 dB w przypadku RT36.
Do obliczeń przedstawionych niżej dla pozostałych systemów odbiorczych z korugowanymi feedami (takimi nie jest jedynie oświetlacz pasma L) przyjęto, że oświetlenie apertury ma rozkład Gaussa, a na skraju 32-metrowej czaszy jest o 12 dB mniejsze niż w maksimum mocy. Dla anteny powiększonej do 36 m to osłabienie oświetlenie przyjęliśmy na –15.7 dB (ta liczba jest nieco zawyżona; lepiej byłoby przyjąć np. –15.4 dB).
| Oświetlenie apertury feedem L-band |
| Charakterystyka kierunowa oświetlacza L-band na częstości 1666 MHz (18 cm) obliczona dla sferycznego czoła fali w piramidalnym feedzie. Wykres przedstawia względny rozkład mocy promieniowania (kwadrat amplitudy). Szerokość połówkowa tej charakterystyki wynosi około 12.4° (14.3° dla 21 cm) |
Takie charakterystyki zostały przeliczone w postać rozkładów pola na
aperturze 32-metrowego radioteleskopu według prostej zależności odległości
od środka apertury, r, i kąta charakterystyki (Angle): r = 194.3458 tan(Angle/2),
gdzie liczba 194.3458 to podwojona efektywna ogniskowa RT32.
Poniższy rysunek przedstawia przykłady tego rodzaju rozkładów dla fali 21 cm.
| Napięciowy (amplituda)
rozkład pola promieniownia oświetlacza L-band na częstości 1420 MHz (21 cm)
na aperturze RT32. Dwa przebiegi narysowane krzywymi przerywanymi kółkami
są przeskalowanymi
wynikami zaczerpniętymi z książki
DJ Bema (z użyciem Windig).
Odpowiadają one maksymalnemu odchyleniu fazy
Ψmax = π/4, co jest
bliskie naszemu oświetlaczowi przy obserwacjach na fali 21 cm
(Ψmax = 0.258 π
dla fali 18 cm wartość ta wynosi 0.315 π).
Linie ciągłe zostały wyznaczone za pomocą DFT. Są to przekroje rozkładów
dwuwymiarowych na kierunku sferycznych odchyłek fazy (krzywa górna, brązowa)
i na kierunku stałych odchyłek (cylindryczne czoło fali w piramidalnym
feedzie; krzywa dolna, niebieska). |
| Własności RT32 i RT36 |
|
Oznaczenia: λ – długość fali D – średnica okrągłej lub bok kwadratowej apertury oświetlacza L – wysokość stożka lub ostrosłupa (piramidy) oświetlacza Taper32, Taper36 – osłabienie mocy oświetlenia na skraju czaszy RT32 i RT36 x, y, z – odchyłki (wertykalna, horyzontalna i w kierunku subrefl.) feedu od ogniska wtórnego ΔΘx, ΔΘy – odchyłki (wertykalna i horyzontalna) osi feedu od kierunku na środek subreflektora
|
|
Oznaczenia: t_u, t_v, Squint – odchyłki (wertykalna, horyzontalna i absolutna) głównej wiązki od osi optycznej RT HPBW_u, HPBW_v, HPBW_0 – szerokości połówkowe w dwu kierunkach oraz wynik analityczny Aberr, Spill, IllDec – straty mocy sygnału na skutek aberracji, efektu spillover i ekscentryczności oświetlenia Total – sumaryczna strata
|
Powyższa tabela (kolumna 'Total') pokazuje, że straty wynikające z efektów aberracji, spillover
i 'niecentralności' oświetlenia wyrażone w procentach głównej wiązki w obu teleskopach są porównywalne.
Ponieważ oświetlenie dodatkowej zewnętrznej części apertury RT36 jest 15 – 30 razy
(12 – 15 dB) słabsze, także czułość RT36 niewiele się poprawi.
Dodatkowa powierzchnia to 1017.876 – 804.248 = 213.628 m2, co stanowi 26.6 %
obecnej apertury, ale (ze względu na wspomniane słabsze oświetlenie) zwiększy ona efektywną powierzchnię
o mniej niż 2 % (26.6/15 = 1.8). Zatem, przy wykorzystaniu większości obecnie używanych
oświetlaczy (wyjątkiem jest pasmo L) poprawa czułości RT36 w stosunku do RT32 wyniosłaby
co najwyżej pojedyncze procenty.
|
Zwiększenie rozmiarów czaszy powinno być związane z modyfikacja oświetlaczy. |
|
przy użyciu obecnych oświetlaczy i oświetlaczy zoptymalizowanych do takich jak dla RT32 (obliczenia analityczne)
|
|
Zoptymalizowanie oświetlenia RT36 poprawi jego skuteczną powierzchnię o 6 – 7 %. |
Ostatnie zmiany: 28 stycznia 2009 r.