|
Urania L, Nr 3 (marzec 1979), s. 89–90 20 lat radiowej służby Słońca w ToruniuWe wrześniu 1958 r. w Obserwatorium Astronomicznym UMK w Piwnicach k. Torunia wykonano pierwsze obserwacje Słońca na fali 2,36 m (127 MHz) przy pomocy radioteleskopu parabolicznego o średnicy czaszy 12 m. Wkrótce po tym zespół w składzie: S. Gorgolewski, J. Hanasz, H. Iwaniszewski i Z. Turło rozpoczął regularną służbę Słońca na tej fali włączając się do ogólnoświatowej akcji zwanej Międzynarodowym Rokiem Geofizycznym. Pierwsze publikowane wyniki pomiarów strumienia promieniowania Słońca pochodzą z dnia 29 X 1958 r. („Quarterly Bulletin on Solar Activity", vol. 124, 1959).Tak rozpoczęta służba Słońca, z krótkimi przerwami i pewnymi koniecznymi zmianami instrumentalnymi, była z powodzeniem kontynuowana ciągle na tej samej częstotliwości. Dnia 28 X 1978 r. minęło 20 lat, co czyni pokaźny zbiór wyników. Zbiór ten jest wyjątkowy w skali światowej, gdyż nawet obecnie tylko nieliczne obserwatoria prowadzą regularne obserwacje Słońca na tak niskich częstotliwościach (poniżej 200 MHz). Głównym powodem takiej sytuacji są trudności instrumentalne wystąpujące w tym zakresie częstotliwości. Na służbie Słońca na częstotliwości 127 MHz przez minione 20 lat zdobywała doświadczenie dzisiejsza kadra radioastronomów toruńskich. Wielu z tych, którzy zaczynali swą pracę od tych właśnie obserwacji, później pracowało w tak znanych obserwatoriach jak Cambridge (W. Brytania), Sydney (Australia) czy Green Bank (USA). Pomijając sporą garść publikacji związanych z toruńskimi obserwacjami wspomnijmy, że obserwacje te były podstawą kilku prac magisterskich, a obecnie czynione są przygotowania do pracy doktorskiej opartej na tychże wynikach. Od 1975 r. czytelnicy „Uranii" są na bieżąco szczegółowo informowani o wynikach toruńskich obserwacji na częstotliwości 127 MHz poprzez comiesięczne „Raporty o radiowym promieniowaniu Słońca". Dość wyczerpujące podsumowania wcześniejszych wyników można znaleźć w „Postępach Astronomii" (XXV, z. 3, 1977). Notka z okazji jubileuszu nie byłaby jednak pełna bez kilku cyfr. W ciągu minionych 20 lat wyznaczono 5712 strumieni średnich dziennych (stanowi to 78,2% możliwych), które dają średnią za ten okres 8,0·10–22 W·m–2·Hz–l. Przyjmując średnie parametry używanych instrumentów (powierzchnia skutecza anten — ok. 5 m2, szerokość wstęgi odbieranych częstotliwości — ok. 300 kHz i ok. 8 godzin obserwacji na dzień) Czytelnik łatwo oceni sumaryczną energię promienistą odebraną przez te instrumenty w ciągu omawianego okresu — ok. 2·10–7 dżula (dla porównania: 1 gram materii spadając z wysokości 1 metra uwalnia ok. 50 000 razy więcej energii!). W tychże 20 latach opracowano 1826 zjawisk niezwykłych — 2342 uwzględniając dodatkowe ostatnio wykonane opracowania G. Gawrońskiej i K.M. Borkowskiego. Średnia za 20 lat zmienność strumienia wyniosła 0,40. |